UDAR MÓZGU

Udar mózgu jest to zespół kliniczny charakteryzujący się nagłym wystąpieniem ogniskowego, a niekiedy również uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, którego objawy utrzymują się dłużej niż 24 godziny lub prowadzą wcześniej do śmierci i nie mają przyczyny innej niż naczyniową.
Głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia udaru jest nadciśnienie tętnicze. Inne czynniki ryzyka to: migotanie przedsionków, cukrzyca, zaburzenia lipidowe (wysokie stężenie cholesterolu i trójglicerydów), nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, brak aktywności fizycznej i otyłość.
Udar mózgu może być spowodowany niedokrwieniem mózgu (85%) lub krwawieniem do mózgu (15%). Mianem wylewu określa się tylko udary krwotoczne czyli spowodowane krwawieniem śródmózgowym lub podpajęczynówkowym. Znacznie częściej występuje udar niedokrwienny czyli zawał mózgu. Badanie obrazowe, głównie tomograf komputerowy da pewność z jakiego rodzaju udarem mamy do czynienia.
Objawy. Objawy udaru są różne w zależności od tego, w jakim rejonie mózgu doszło do "katastrofy naczyniowej". Najczęściej dochodzi do uszkodzenia jednej z półkul mózgowych. Pojawia się wówczas niedowład, czyli osłabienie (paraliż) lub porażenie czyli całkowity brak możliwości ruchu połowy ciała. Objawom tym mogą towarzyszyć zaburzenia czucia połowy ciała oraz ubytek połowy pola widzenia, po stronie odpowiadającej  stronie z zaburzeniami ruchowymi. Ponieważ większość szlaków nerwowych w naszym mózgu krzyżuje się, objawy uszkodzenia widoczne na zewnątrz występują po stronie przeciwnej do uszkodzonej półkuli mózgowej. Jeżeli zostaną uszkodzone ośrodki mowy, chory ma tak zwaną afazję. Może być ona ruchowa, kiedy chory rozumie co do niego mówimy, ale nie może nam odpowiedzieć. Afazja może być także czuciowa, kiedy chory nie rozumie treści przekazywanych informacji ale może mówić spontanicznie. Najczęściej występuje afazja mieszana lub całkowita, kiedy chory nie może zrozumieć mowy ani mówić.
Innym objawem udaru mózgu są silne zawroty i zaburzenia równowagi z wymiotami i nudnościami, dwojenie obrazu, nagłe zaniewidzenie na jedno oko, zaburzenie połykania. Przy większym uszkodzeniu mózgu pojawiają się zaburzenia przytomności od "podsypiania" do głębokiej śpiączki. Udarom krwotocznym często towarzyszą wymioty i ból głowy.
Leczenie. W ostrej fazie udaru chory wymaga leczenia szpitalnego, które w przypadku udarów niedokrwiennych trwa około 10 dni, w krwotocznych dłużej. Jeżeli chory z udarem niedokrwiennym trafi do szpitala w ciągu trzech godzin to w większości przypadków otrzyma dożylne leki trombolityczne (rozpuszczające skrzepliny i zatory). Po upływie trzech godzin takie leczenie nie jest możliwe ze względu na ryzyko wystąpienia poważnych powikłań. W czasie pobytu chorego w szpitalu jest on odpowiednio nawadniany, a terapia polega także na uregulowaniu ciśnienia tętniczego oraz poziomu cukru. W przypadku występowania zaburzeń przytomności pacjent otrzyma dożylne leki zmniejszające obrzęk mózgu. Po ustabilizowaniu stanu chorego rozpoczyna się rehabilitację. Powinna być ona kontynuowana na oddziale rehabilitacji, w sanatorium lub domu chorego.

CHOROBA ALZHEIMERA

Choroba Alzheimera jest nieuleczalna chorobą, która przebiega w trzech stadiach objawów klinicznych:
Pierwszy etap. Charakteryzuje obniżenie sprawności pamięci, przede wszystkim krótkoterminowej. Z tym wiąże się dezorientacja w czasie a potem w otoczeniu. Trudności w orientacji w terenie (agnozja topograficzna), są wczesną cechą choroby, wynikającą z zaburzeń orientacji wzrokowo-przestrzennej. Inne zmiany polegają na gorszym pojmowaniu sytuacji nowych i złożonych. Chory może być zdolny do wykonywania bez zaburzeń swoich starych, zwyczajowych zadań. W tym okresie występuje zubożenie słownika i mowy. Ujawniają się zaburzenia pamięci o świeżych zdarzeniach z własnego życia i otaczającego świata. Zdolność do samodzielnego podróżowania jest ograniczona. Utrzymuje się orientacja co do własnej osoby i osób najbliższych. Pogarszająca się sprawność umysłowa sprzyja depresji. Chorzy mają poczucie choroby i skarżą się na problemy z pamięcią. Ten etap trwa średnio 2 -4 lata.

Drugi etap. Objawy pierwszego etapu nasilają się. Wykształca się w pełni zespół AAAA czyli:
- amnezja (zaburzenia pamięci),
- afazja ( zaburzenia mowy),
- agnozja (zaburzenia poznawcze),
- apraksja (zaburzenia w wykonywaniu czynności złożonych np. sznurowanie butów).
Pogłębia się dezorientacja co do czasu i otoczenia. Występuje upośledzenie pamięci trwałej i odroczonej (dawnych wydarzeń). Pamięciowa luka obejmuje coraz większy obszar przeszłości chorego. Chory nie rozpoznaje osób, przedmiotów, nie potrafi się ubrać i wykonać prostych czynności dnia codziennego. Mogą pojawić się objawy parkinsonizmu, charakteryzujące się zwiększonym napięciem mięśniowym, amimią i drżeniem zamiarowym. Występują częste stany niepokoju z nocnym błądzeniem i wędrowaniem. Występuje nietrzymanie moczu i stolca. W końcowym okresie tego etapu pojawia się objaw lustra ( chory nie rozpoznaje siebie w odbiciu lustrzanym) i dezorientacja co do własnej osoby; może pojawić się padaczka. Etap ten trwa średnio 2-5 lat.  

Trzeci etap. Zwykle trwa krótko. Charakteryzuje go całkowita dezorientacja pamięci i intelektu oraz funkcji behawioralnych i motorycznych. Chory przestaje mówić. Aktywność poznawcza zanika całkowicie, pozostają tylko funkcje wegetatywne. Chorzy zanieczyszczają się moczem i kałem, wymagają ciągłej opieki (mogą pojawić się odleżyny). Stan fizyczny szybko się załamuje, pojawiają się przykurcze. Zgon następuje średnio po roku z powodu zapalenia płuc lub innych stanów zapalnych.

Leczenie. Leczenie farmakologiczne polega na łagodzeniu objawów i spowalnianiu ich postępu. Nie ma możliwości odwrócenia przebiegu choroby i wyleczeniu chorego.
W chorobie Alzheimera zniszczeniu ulega głównie tzw. układ cholinergiczny, to znaczy ta część sieci nerwowej, w której przekazicielem bodźców na synapsach (połączeniach) jest acetylocholina. Lekami stosowanymi w celu spowolnienia przebiegu choroby są środki hamujące rozkład acetylocholiny, takie jak donepezil, riwastygmina, galantamina. Inne leki to memantyna (antagonista receptorów NMDA) oraz, szczególnie w okresach pobudzenia chorych, neuroleptyki (Haloperidol, Promazin).

Przewlekłe i postępujące choroby neurologiczne.

Do chorób neurologicznych prowadzących do inwalidztwa zalicza się:

• otępienie (choroba Alzheimera, otępienie naczyniopochodne i inne)
• udary mózgu,
• chorobę Parkinsona i inne zaburzenia ruchowe,
• stwardnienie rozsiane

OTĘPIENIA
Otępienie to choroba mózgu utrudniająca zapamiętywanie, rozumowanie i komunikowanie. Wg WHO otępienie jest "zespołem spowodowanym choroba mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym lub postępującym, w którym zaburzone są takie funkcje poznawcze jak: pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się, funkcje językowe, zdolność do porównywania, oceniania i dokonywania wyborów. Świadomość nie jest zaburzona. Upośledzeniu funkcji poznawczych towarzyszy zwykle, a czasami je poprzedza, obniżenie kontroli nad reakcjami emocjonalnymi, społecznymi, zachowaniem i motywacją."
Cechy otępienia wykazuje 10% populacji osób, która ukończyła 65 lat. Odsetek ten zwiększa się z wiekiem. Po ukończeniu 90 roku życia częstość występowania zaburzeń otępiennych zwiększa się do prawie 50%.
 Rozpoznanie otępienia opiera się na takich czynnikach jak:

• stwierdzenie obniżenia sprawności intelektualnej w zakresie co najmniej dwóch funkcji poznawczych, w tym pamięci,
• stwierdzenie ( na podstawie wywiadu rodzinnego), że zaburzenia trwają co najmniej 6 miesięcy,
• stwierdzenie, że zaburzenia poznawcze prowadzą do upośledzenia funkcjonowania w pracy i w życiu codziennym

Należy także wykluczyć depresje i psychozy endogenne. Jest wiele różnych postaci otępienia, z których najczęstszą jest choroba Alzheimera.
Inne choroby otępienne to : otępienie naczyniowe, czołowo-skroniowe, otępienie z ciałami Lewy'ego, choroba Picka, bądź też otępienie mieszane (będące wynikiem wielu schorzeń prowadzących do otępienia u tej samej osoby).
OBJAWY OTĘPIENIA
Mogą być różne w zależności od rodzaju choroby i jej zaawansowania. Najczęściej występujące symptomy to:

• osłabienie pamięci (chory bardzo dobrze pamięta wydarzenia z dzieciństwa, ale zawodzi pamięć krótkotrwała-nie pamięta np. co jadł na śniadanie),
• zaburzenia orientacji,
• trudności z wykonywaniem znanych czynności,
• trudności z wymową i zrozumieniem innych osób,
• trudności w planowaniu,
• zaburzenia koncentracji

W późniejszym etapie choroby występują trudności z rozpoznawaniem znajomych, rodziny, a nawet samego siebie (mówienie do lustra). Chory wymaga pomocy we wszystkich czynnościach dnia codziennego, nie może sam wychodzić z domu (może się zagubić). W następnym etapie chory jest całkowicie niesamodzielny i uzależniony od pomocy innych osób.

Pozytywne i negatywne aspekty starości.

Osoby starsze bardzo różnią się między sobą w sposobie przeżywania starości. Dlatego sposób wartościowania cech związanych ze starością ma charakter indywidualny - zależny od kontekstu społecznego, rodzinnego, ekonomicznego a także zasobów wewnętrznych takich jak :  system wartości, dojrzałość psychiczna, integracja osobowości, dotychczasowy sposób funkcjonowania psychospołecznego.

Pozytywne aspekty starości.
Przejście na emeryturę dla wielu osób wiąże się z zadowoleniem i satysfakcją z życia, a niekoniecznie z obniżeniem aktywności życiowej i społecznej. Osoby starsze mogą dysponować swoim czasem zgodnie z własną wolą, potrzebami, kondycją psychofizyczną i możliwościami finansowymi. Kierowane potrzebą poznawczą, mogą poszerzać swoje zainteresowania poprzez uczestniczenie w różnych formach kształcenia np. Uniwersytet Trzeciego Wieku. Wiele osób ma możliwość większego zaangażowania się w życie rodzinne   które przybiera różne formy: spotkania rodzinne, uzupełnianie i odtwarzanie historii rodzinnych itp. Pomoc w wychowywaniu wnuków oraz prowadzenie gospodarstwa domowego daje poczucie własnej wartości, przydatności, miejsca w rodzinie i satysfakcji z życia. u osób pozostających w związkach małżeńskich zmienia się kształt wzajemnych relacji. Małżonkowie stają się sobie bardziej bliscy, są bogatsi o wspólne doświadczenia i  mają więcej czasu dla siebie. Osoby starsze łatwiej przyjmują przeciwności losu pomimo doświadczanych trudności i są zdolne do radości, pogody ducha, rzadziej niż osoby młodsze zaprzeczają trudnością i są mniej skłonne do oszukiwania samych siebie.

Negatywne aspekty starości.
Oto kilka grup problemów, które dotykają wiele osób starszych:

• Trudności związane z sytuacją finansową, lokomocyjną, wykonywaniem codziennych obowiązków domowych.
• Trudności związane z postępem cywilizacyjnym i technicznym, które wymagają nabycia nowych umiejętności ( obsługa telefonu komórkowego, obsługa komputera, korzystanie z bankomatu).
• Konieczność zmiany miejsca zamieszkania ze względu na warunki finansowe (wysoki czynsz) oraz bariery architektoniczne (brak windy, duża odległość od punktów usługowych, sklepu itd.).
• Negatywny bilans własnego życia i związana z tym negatywna samoocena, brak akceptacji własnego losu, poczucie osamotnienia. 
• Nakładanie się negatywnych zdarzeń  życiowych związanych ze stratą: pogorszenie się stanu zdrowia, obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej.